Nguồn gốc và tên gọi Trà Bắc

Trà Bắc là tên gọi quen thuộc mà người dân từ khu vực miền Nam Trung Bộ trở vào dùng để gọi chung cho các sản phẩm trà (chè) có nguồn gốc từ miền Bắc (tính từ các tỉnh Bắc Trung Bộ như Nghệ An, Thanh Hóa trở ra).

Nhiều người thường thắc mắc liệu "Trà Bắc" có phải là "Trà Thái Nguyên" không. Điều này có cơ sở lịch sử. Trong giai đoạn 1965-1996, tỉnh Bắc Thái (bao gồm Thái Nguyên và Bắc Kạn ngày nay) là một vùng trà vô cùng nổi tiếng. Do đó, có một bộ phận người dùng từ "Trà Bắc" như một cách nói tắt của "trà Bắc Thái" để chỉ loại trà đặc sản có xuất xứ từ tỉnh này.

Sở dĩ có tên gọi chung như vậy là vì đặc thù địa lý của Việt Nam kéo dài. Trong quá trình sản phẩm trà lan tỏa đi khắp các vùng miền tổ quốc, đặc biệt trong những năm tháng chiến tranh giai đoạn 1954. Hầu như các nguồn nhân lực, vật lực đều được chi viện cho miền Nam. Sau thời gian này, cả sản phẩm trà và những người con gốc Bắc ở lại đều sử dụng thuật ngữ “Trà Bắc” cho dễ phân biệt

Ngoài ra như đã nói ở trên. Có 1 bộ phận bà con sử dụng thuật ngữ này như 1 từ viết tắt cho “trà Bắc Thái” để chỉ trà có nguồn gốc từ tỉnh này.

Đặc điểm nổi bật và vùng trồng Trà

Trà Bắc, đặc biệt là các dòng trà xanh, có những đặc điểm nổi bật dễ nhận biết:

• Nguyên liệu: Thường được chế biến từ búp trà non (một tôm) và 2-3 lá non liền kề. Búp trà chất lượng cao thường săn chắc, đều đặn, phủ một lớp lông tơ mịn, trắng (còn gọi là tuyết).
• Hương vị: Nét đặc trưng nhất là hương thơm thanh khiết, dịu nhẹ (thường được mô tả là "hương cốm non"). Khi uống, trà có vị chát nhẹ ban đầu, nhưng ngay sau đó chuyển sang hậu vị ngọt sâu, đậm đà và bền bỉ trong cổ họng.
• Màu nước: Khi pha đúng cách, nước trà thường có màu xanh vàng hoặc vàng óng, rất trong và sáng, không bị đục hay đỏ.
• Phương pháp chế biến: Đa phần được chế biến theo phương pháp thủ công truyền thống (sao trà trên chảo gang, vò nhẹ, sấy khô) để giữ lại tối đa tinh chất và hương thơm tự nhiên của lá trà.
• Giá trị dinh dưỡng: Trà Bắc rất giàu các hoạt chất sinh học quý như catechin, polyphenol, L-theanine... giúp chống oxy hóa, thanh lọc cơ thể, hỗ trợ tinh thần tỉnh táo và giảm nguy cơ tim mạch.

Các vùng trồng trà Bắc chính tại Việt Nam

Thái Nguyên: Nổi tiếng với Tân Cương, là vùng chè truyền thống hàng đầu Việt Nam. Chè có hương thơm đặc trưng, vị đậm, hậu ngọt, được nhiều người lựa chọn làm trà thưởng thức và quà biếu.

Yên Bái – Suối Giàng: Nơi trồng chè Shan tuyết cổ thụ, cây chè hàng trăm năm tuổi mọc trên núi cao. Trà Shan tuyết nổi bật với hương vị sâu, búp lớn phủ lông trắng, giá trị cao trên thị trường đặc sản.

Mộc Châu (Sơn La): Đồi chè xanh mướt trải dài, phù hợp với cả trà xuất khẩu và du lịch trải nghiệm. Nổi tiếng với trà xanh, trà đen và một số loại chè cao cấp.

Các tỉnh khác: Hà Giang, Tuyên Quang, Phú Thọ: trồng trà Shan tuyết và trà xanh truyền thống, kết hợp du lịch sinh thái và lễ hội trà.

Các loại trà Bắc phổ biến:

1. Trà Sen Tây Hồ: 

Một biểu tượng của Hà Nội, trà được ướp hương sen Tây Hồ để tạo nên hương vị thơm thanh, tinh tế, thường được dùng làm quà biếu.

Trà sen Tây Hồ - Nét tinh hoa trong văn hóa đất kinh kỳ (Ảnh: internet)

Trà Sen Tây Hồ, đặc sản của Hà Nội, là sự kết hợp tinh tế giữa trà Bắc Thái Nguyên và hương sen tự nhiên từ hồ Tây. Búp trà được ướp trong cánh sen tươi qua nhiều ngày, thấm đẫm hương thơm thanh khiết, mang đến vị chát nhẹ và hậu ngọt dịu dàng. Loại trà Bắc này thường được thưởng thức trong các dịp lễ, Tết, thể hiện sự tinh tế của văn hóa Hà thành. Thuận Trà Thái Nguyên cung cấp phiên bản trà sen Tây Hồ với trà nền từ Tân Cương, đóng gói trong hộp giấy hoặc hộp thiếc cao cấp, phù hợp làm quà tặng.

2. Trà Bắc Thái Nguyên

Nổi tiếng nhất ở vùng Tân Cương, có hương thơm đậm đà, vị chát ngọt và hậu vị thanh. Trà Bắc Thái Nguyên, thường được gọi là “đệ nhất danh trà”, là biểu tượng của vùng Tân Cương, Thái Nguyên. Loại trà này nổi bật với hương cốm non thanh thoát, vị chát dịu nhẹ và hậu ngọt sâu lắng, được chế biến từ búp chè non tuyển chọn.

Búp trà xanh tươi cùng hoa trà, nguyên liệu làm nên những loại trà Bắc Thái Nguyên trứ danh.

(Ảnh: internet)

Các dòng như trà Móc Câu, trà Nõn Tôm hay trà Đinh đều mang dấu ấn Tân Cương, phù hợp để thưởng thức hàng ngày hoặc làm quà tặng. Thuận Trà Thái Nguyên tự hào cung cấp trà Bắc Thái Nguyên chính gốc, được đóng gói trong hộp thiếc tinh tế, giữ trọn hương vị cốm non đặc trưng. Trà này thường được pha với nước 75-80°C, hãm trong 40 giây để hương vị đạt độ chuẩn nhất.

3. Trà Ô Long Sa Pa

Trà Ô Long Sa Pa, viên ngọc của vùng cao Lào Cai, là loại trà Bắc được lên men bán phần, mang hương thơm ngọt ngào như hoa quả chín, vị chát nhẹ và hậu ngọt thanh mát.

Trà Ô Long Sa Pa với hương thơm ngọt ngào như hoa quả chín, vị chát nhẹ và hậu ngọt thanh mát.

(Ảnh: internet)

Được trồng ở độ cao 1.600m, trà Ô Long Sa Pa hấp thụ sương mù và khí hậu mát lạnh, tạo nên chất lượng thượng hạng. Loại trà này thường được chế biến thành viên tròn, bung nở khi pha, thích hợp cho những buổi thưởng trà thư giãn. 

4. Trà đâm xứ Nghệ

Ngày nay, chè đâm được nhiều người biết đến, trở thành món đồ uống phổ biến không chỉ ở Quỳ Hợp, mà còn xuất hiện trong nhiều quán ăn, nhà hàng ở thành phố Vinh. Đây cũng là đồ uống đặc sản dùng để đãi khách.

     Để có được bát nước chè đâm phải mất nhiều thời gian và công đoạn hơn so với pha chè xanh bình thường. Chè xanh chọn lá bánh tẻ, hái về đem rửa sạch, cho vào cối ống tre già giã nhuyễn. Nếu chọn lá già quá, nước chè sẽ bầm đen trông không ngon. Hoặc chè non quá, nước sẽ đắng chát. Thứ chè xanh sóng sánh, thơm dậy mùi, khi uống ban đầu hơi đắng chát, nhưng đọng lại sau cùng là vị ngọt nơi đầu lưỡi. Dư vị đặc trưng của thứ nước đặc sản làm nên nỗi nhớ cho bất kỳ ai từng được một lần thưởng thức

Đây là đồ uống dân gian truyền thống của người dân tộc Thái ở miền Tây xứ Nghệ, đặc biệt mỗi khi có khách tới nhà.

(Ảnh: internet)

5. Trà shan tuyết

Trà shan tuyết là đặc sản nổi tiếng của vùng núi cao Tây Bắc Việt Nam. Cái tên shan tuyết (nghĩa là “tuyết trên núi”) bắt nguồn từ những lông mao trắng muốt như tuyết ở trên búp trà.

Cây trà Shan Tuyết cổ thụ là nguyên liệu tạo ra dòng trà cùng tên thượng hạng (Ảnh: internet)

Nước ta chỉ mới phát hiện được một số vùng cao tại Yên Bái, Hà Giang, Lào Cai, Lai Châu, Sơn La…và một số nơi khác phân bố rải rác loại trà này. Đây là loại trà trăm năm tuổi mọc hoang, chỉ sống trên núi cao thuộc phạm vi các dãy Hoàng Liên Sơn hay Tây Côn Lĩnh.

Shan Tuyết nức danh là cực phẩm trong các dòng trà, không chỉ vì số lượng hiếm mà còn bởi hương vị đặc biệt, dược tính cao và hoàn toàn tinh khiết.